Innovatie vraagt om creativiteit in plaats van efficiency

Young Professionals: Sanne Uiterwaal, senior vastgoedadviseur de Alliantie

Alsof je op Schiphol in het verkeerde vliegtuig terecht komt en landt in een hele nieuwe wereld, waar je de taal niet kent. Zo omschrijft Sanne Uiterwaal het Lincubator-jaar. Uiterwaal deed mee vanuit haar werkgever de Alliantie, initiatiefnemer van de Lincubator samen met AM Vastgoed, BAM Woningbouw, Ballast Nedam, Dura Vermeer, ERA Contour, Eigen Haard, Havensteder, Portaal en Ymere. Uitgangspunt was het uitvinden van nieuwe manieren om betaalbaar wonen te realiseren, vanuit de wensen, behoeften en mogelijkheden van de klant van morgen. En wat ontstaat er dan, als je op ontdekkingsreis gaat in een totaal nieuwe wereld? Uiterwaal: ‘Dan ontstaat er een heel open manier van denken en handelen. Je zintuigen gaan anders werken, gebaande paden bestaan niet meer. Je moet op zoek naar een andere manier van oplossingen vinden. Doordat je met nieuwe mensen praat, mensen buiten je eigen vastgoedwereld, komt er veel nieuwe informatie binnen. De mindset is dan ontdekken en leren.’

Trends

De Lincubators zijn als start van het jaar bewust gaan praten met mensen buiten de bouwwereld, om te onderzoeken hoe zij hun bedrijfsprocessen inrichten en hoe zij innoveren. Daaronder waren gevestigde bedrijven als Heineken, maar ook jonge bedrijven zoals We Transfer. Uiterwaal: ‘We hebben bedrijven opgezocht die zich richten op de klant, vanuit de logistiek, hotelbranche, ict, noem maar op. Als zij niet innoveren overleven ze niet. De concurrentie is moordend. Wat betekent dat voor je bedrijf en bedrijfsprocessen?’ Daarnaast analyseerde het team de demografische trends in Nederland, waarin grote verschuivingen te zien zijn. ‘Er speelt meer dan een financiële crisis. We zitten middenin een van de grote kantelpunten in de geschiedenis, waarin een heel ander soort economie ontstaat. De groei is afgevlakt en we gaan over een aantal jaar structureel krimpen. Dat geldt voor heel Europa. Daarbij komen maatschappelijke issues zoals het energie- en milieuvraagstuk, de vergrijzing en de zorgvraag, en leven we inmiddels in een netwerksamenleving. Hoe beïnvloeden deze trends elkaar en wat zijn daarvan de effecten de komende tien, twintig jaar? Niemand weet nog precies waar het heen gaat.’

Voorkeuren

Die onzekerheid kun je beangstigend noemen, maar anderen vinden verandering juist een uitdaging. Uiterwaal behoort tot de laatste categorie. ‘Nieuwe dingen bedenken vind ik leuk, dat daagt me uit. Ik snap wel dat veel mensen behoudend worden in een onzekere periode, mij geeft het juist een kick om dan op zoek te gaan, nieuwe oplossingen te bedenken.’ De derde onderzoekslijn van de Lincubator was om concreet met klanten aan tafel te gaan en te vragen naar hoe ze leven en wat ze verwachten van hun woning en woonomgeving. Uiterwaal: ‘Gewoon heel praktisch bewoners bevragen over het hier en nu en wat ze eventueel zouden willen veranderen. Opvallend is dat klanten niet zozeer over hun woning praten, maar over de woonbeleving in hun woonomgeving.’ Vanuit de drie pijlers zijn vele tientallen brainstorms opgezet die leidden tot een veelvoud aan ideeën. De conclusie: er zitten veel kansen en mogelijkheden in de markt. Uiterwaal: ‘Dat is heel positief. Ik hoor nog steeds om mee heen dat mensen denken dat de markt wel weer gaat aantrekken en we terug gaan naar de oude bekende situatie. Maar nee, dat gaat ‘em echt niet meer worden.’ Dat komt deels door de demografische veranderingen, maar ook door andere voorkeuren in hoe we willen wonen. Door de groei van het aantal eenpersoonshuishoudens komt er een grotere vraag naar stedelijk wonen, terwijl in het verleden de nadruk lag op vinex. Kortom, zegt Uiterwaal, ‘Er zijn in de maatschappij grote veranderingen gaande, maar in de vastgoedbranche wordt daar nog te weinig rekening mee gehouden.’

Experiment

Een van de lessen uit andere branches is dat je met je organisatiemodel kunt sturen op innovatie en experiment. Dingen doen waarvan je niet zeker weet of het goed gaat. Dat hoort bij innovatie: soms werken dingen niet of gaat het fout. Uiterwaal: ‘Van fouten leer je, maar dat leren moet je wél in de organisatiestructuur inbouwen. Innovatie heeft het risico op fouten. Als je alles dichttimmert om risico zoveel mogelijk te vermijden, druk je het out of the box-denken de kop in. Terwijl daar de nieuwe ideeën uit voort komen.’ Momenteel is de vastgoedwereld zo ingericht dat er eerst een product volledig uitontwikkeld wordt en het dan vervolgens in de markt wordt gezet. De consument heeft geen andere keus dan het product af te nemen. In andere branches gaat het anders. Daar wordt met halfproducten gewerkt, die vervolgens samen met de klant verder worden ontwikkeld. ‘Je moet in de huid van de klant kruipen. Weer leren vragen stellen. Niet voor, maar met de klant denken. Eigenlijk zou je alle kennis die je hebt geleerd moeten loslaten en op een andere manier naar opgaven kijken. Waarom doen we dingen? Je moet zien los te komen van je eigen kaders.’ Voor bedrijven en organisaties betekent dit dat ze een optimum moeten creëren waarin mensen weer anders durven denken, stelt Uiterwaal. ‘In deze tijd wordt vooral op geld, op efficiëntie gestuurd. Maar innovatie vraagt om creativiteit in plaats van efficiency.’

Cross-overs

Veel kansen ontstaan in de cross-overs tussen verschillende disciplines en vakgebieden. Uiterwaal: ‘Veel oplossingen zitten in de verbinding tussen vraagstukken. Helaas zijn de verschillende sectoren in Nederland niet zodanig ingericht dat we de cross-overs gemakkelijk kunnen maken. Daar liepen we tegen aan toen we een oplossing wilden bedenken voor senioren die langer thuis willen blijven wonen. Lincubator een initiatief van een aantal directeuren dat juist die kruisbestuiving tot stand wil brengen. Met elkaar aan tafel gaan zitten als eerste stap om de hokjes te doorbreken.’ Dat vraagt om nieuw leiderschap vanuit de top van organisaties. ‘Bedrijven moeten minder hiërarchisch worden ingericht. Er moet een voedingsbodem worden gecreëerd die kansen mogelijk maakt. Met denken vanuit de oude patronen lukt het niet. Dat vraagt om visie en leiderschap, en om goede netwerken.’ Jonge mensen kunnen vaak het meest fris denken, dus is het logisch dat die een rol krijgen in innovatieprocessen. ‘Zet er de vrije geesten op en laat ze lekker los gaan. Dat levert het meeste op.’ De noodzaak is ondertussen groot. ‘Als we over een aantal jaar nog producten op de markt willen zetten die aansluiten bij de wensen van de klant, dan moeten we nu beginnen om onze organisaties om te vormen.’

Inkopen

Veel bedrijven zijn wel bezig met het implementeren van innovatie in hun bedrijfsprocessen, signaleert Uiterwaal. ‘Vaak wordt innovatie ingekocht. Ze kopen dan bijvoorbeeld kleine ondernemers op. Bedrijven realiseren zich dat de grootste kwaliteit niet in het eigen bedrijf zit. De slimste mensen beginnen nu immers gewoon hun eigen bedrijf. Die moet je naar je toe zien te halen.’ Het Natlab van Philips en natuurlijk ook Silicon Valley zijn goede voorbeelden van een inspirerende omgeving die ontstaat doordat allerlei soorten bedrijven en bedrijfjes dicht op elkaar zitten. Zo ontstaat een voedingsbodem voor innovatie. Ook de vastgoedbranche zal aan de slag moeten met innovatie. Een eerste stap is om eens buiten de eigen branche te kijken, stelt Uiterwaal. ‘Onderzoek waar andere bedrijven op sturen en waarom ze dat doen. Zo ontdek je ook je eigen conditionering. In de vastgoedwereld praat je iedere dag alleen met mensen uit je eigen wereldje. Het is veilig, herkenbaar en de buitenwereld is spannend. Ga eens met andere mensen praten!’

Klantgericht

Het is inspirerend om te zien hoe ze in de zorg, de ict, de hotelbranche inspelen op de trends die nu gaande zijn in de maatschappij, ondervond Uiterwaal. Nieuwe opgaven vragen om nieuwe processen. Dat is leuk, zegt Uiterwaal, want standaardprocessen zijn saai. ‘Dat spelletje ken ik nu wel. Het wordt voor mij pas leuk als het ánders is. En hoe lastiger de opgave, hoe interessanter het wordt. Want dan moet je creatief zijn om het toch voor elkaar te krijgen in een project. Het triggert mij als mensen met oplossingen komen die ik zelf niet zou bedenken. Zoals We Transfer, die echt 1 op 1 met klanten het product verder uitontwikkelt. Ongelofelijk hoe zij dat voor elkaar krijgen. We Transfer is zo intensief bezig met de klantenreacties, dat klanten actief met verbeteringen van het product komen aanzetten. Er was zelfs een klant die opbelde en vanuit zijn eigen praktijk nog iets miste aan het product, en dat werd dan ontwikkeld door We Transfer. De les is dat je een relatie met de klant moet opbouwen, zodanig dat de klant naar jou toekomt. Dan moet je verder gaan dan af en toe met de klant aan tafel. Dit is écht klantgericht werken, en bovendien goedkoper dan allerlei dure onderzoeksbureaus aan het werk te zetten.’

Samenwerken

Ondertussen wil Uiterwaal de souvenirs die ze op haar ontdekkingsreis heeft meegekregen niet laten verstoffen in de kast. Ze neemt ze mee in de opgaven die er liggen bij de Alliantie, waaronder het verduurzamen van de woningvoorraad en kostenreductie. Een grote les uit het Lincubator-jaar is het belang van samenwerken. ‘Als je uit de comfortzone wordt getrokken moet je het met elkaar op zien te lossen. Er zit niets anders op, je moet er met elkaar uit zien te komen. Dat vraagt om een sterke band en een hecht gemeenschapsgevoel, zoals ook in mijn “reisgezelschap”, het Lincubator-team, ontstond. Dat inspireert mij meer dan een concrete fysieke plek. Voor mij is het de ontdekkingstocht, de ‘wereld-vreemde’ houding, die waardevol en inspirerend is om tot een andere benadering van de opgave te komen.’

ZAP wonen

Voor een vast bedrag per maand krijgen jongeren niet alleen een woning maar ook de energie, internet, belasting etcetera is daarmee betaald. Er is één aanspreekpunt waar mensen kunnen aangeven waar ze willen wonen. Verhuizen is gemakkelijk, er wordt gegarandeerd dat je binnen vier maanden een nieuwe woning krijg als je gezinsomstandigheden veranderen, bijvoorbeeld als je wilt gaan samenwonen. Het model is dynamisch en volledig vraaggestuurd. Alles wordt voor je geregeld. Zapp Wonen geeft garantie op een passende woonruimte, voor een vast bedrag per maand. Dat biedt duidelijkheid en zekerheid, naast keuzevrijheid en flexibiliteit. Het model is bedoeld voor de grote middengroep van jongeren, die behoefte heeft aan dynamiek en niet geinteresseerd is in bezit, maar in gebruik. De dynamiek van het leven van jongeren sluit aan op de manier van wonen. Zapp Wonen organiseert alles wat met het wonen te maken heeft. Binnen de Zap Community kan geruild worden van woning en is er onderling contact tussen de huurders. Partners daagt het uit om interessante producten te leveren, waarbij het zal gaan om een mix van bestaand en tijdelijk vastgoed. Het bussiness model is gebaseerd op schaalgrootte en kostenbesparing door de incentive te verleggen naar bedrijven die de producten leveren.

Breekijzer

Breekijzer richt zich op de nieuwe senior en beoogt een nieuwe dynamiek te brengen in de woningvoorraad. De senior zit vaak vast: hij wil wel verhuizen, maar dat komt er in de praktijk op neer dat hij (veel) meer moet gaan betalen voor een kleinere woning. Daarnaast is het systeem van woningaanpassing verouderd en te bureaucratisch, waardoor daadwerkelijke aanpassing vaak te lang duurt. Toch is er een grote groep senioren die wel wíl verhuizen, maar te veel tegenwerking krijgt om te kúnnen verhuizen. Breekijzer is een one-stop-shop waarbij alle mogelijkheden overzichtelijk bij elkaar zijn gebracht. De senior wordt begeleid in het maken van zijn keuzes. Soms zal dat gaan om het aanpassen van zijn huidige woning, maar dan op een efficiente manier geregeld, inclusief de subsidie. Soms zal het gaan om een andere woning, maar dan met dezelfde huur of een kleine verhoging. Betaalbaarheid staat voorop. Door de samenwerking tussen corporaties en zorginstellingen ontstaan nieuwe mogelijkheden, die matchen bij de vraag en die klantvriendelijk worden gerealiseerd. De klant hoeft niet zelf langs alle loketten. Het verdienmodel voor de corporaties is gebaseerd op het vergroten van de doorstroom. De woningen die leeg komen kunnen worden verkocht. Door het bijelkaar brengen van behoefte, subsidie, woningen en zorg ontstaat een breekijzer voor het lostrekken van de de markt.

Zie voor meer artikelen in de serie Young Professionals:

- Erik Tetteroo (APPM) 'Leegstand aanpakken vanuit gezamenlijke gebiedsvisie'
- Marit van Rheenen (OVG): ‘Energie krijgen van herontwikkeling’
- Saskia Beer (Glamourmanifest): ‘Trekken en duwen om gebied in beweging te krijgen'
- Marius Heijn (ERA Contour): ‘De jonge generatie maakt het’