Piushaven Tilburg: transformatie van industriehaven naar boulevard van de stad

In 2001 neemt de gemeenteraad van Tilburg een belangrijk besluit: de verouderde industriële haven Piushaven moet een levendig woongebied worden. Als verbinding tussen het centrum en landschapspark Moerenburg, maar met een eigen en tegendraads karakter en uniek door het water dat erdoorheen stroomt. Dit besluit is het begin van een dynamisch proces. Een ontwikkeling die sterk gekleurd is door initiatieven van en samenwerking met bewoners, schippers, ondernemers, ontwikkelaars en de gemeente zelf. Een ontwikkeling die door Gebiedsontwikkeling.nu ooit werd uitgeroepen tot de landelijk meest onderscheidende gebiedsontwikkeling.

Het ontstaan

De Piushaven opent in 1923 en dient destijds vooral als haven voor de florerende textielindustrie. Balen wol, maar ook vaten wijn, zand, stenen en onderdelen voor de textielindustrie worden in de haven overgeslagen. In de jaren zestig neemt de economische betekenis van de Piushaven af. De gemeente wil de haven dempen, maar initiatieven van bewonersgroepen zorgen ervoor dat de haven blijft bestaan. Niet vanwege het belang voor goederenvervoer, maar vooral vanwege de recreatieve mogelijkheden van het gebied en de kansen voor woningbouw en ondernemerschap. Eind jaren negentig starten de eerste plannen voor de grootschalige ontwikkeling van het gebied.

Hernieuwde kennismaking

Tilburg heeft als stad vaak een eigenzinnige benadering. Het gebied rond de Piushaven wordt ook in die geest ontwikkeld; rauw en tegendraads, met respect voor de historie, maar ook gericht op de toekomst. Historische gebouwen worden in ere hersteld en krijgen een moderne woon- of ondernemersfunctie. De meeste complexen hebben een industriële of havengerelateerde uitstraling. De transformatie van de Piushaven is in 2010 gestart en moet in 2022 afgerond zijn. Dan heeft het gebied van 75 hectare groot er circa 1600 nieuwe woningen bij

De kracht van samenwerking

De kracht van de binnenstedelijke gebiedsontwikkeling Piushaven zit in de samenwerking en het onderling vertrouwen. Projectontwikkelaars, woningcorporaties en gemeente vormen samen de ronde tafel waaraan ontwikkelingen worden besproken, afgestemd en  vormgegeven met de stedenbouwkundige visie als leidraad. Zo is onder andere met inzet van een ingehuurde programmaleider ‘het levend podium van Tilburg’ ontwikkeld. Een succesvol evenementenprogramma waardoor mensen de haven bezoeken en ontdekken hoe leuk het er is. Films op het water, een drakenbootfestival, het lichtjesfeest et cetera. Door de kracht van de samenwerking heeft de kredietcrisis nauwelijks invloed op de ontwikkeling gehad.

Ook is er een stevige samenwerking tussen de gemeente, bewoners en ondernemers. Zo is er in Piushaven een planteam openbare ruimte. Dat heeft adviesrecht op (deel) plannen voor het openbaar gebied. Bij bouwplannen zijn er de planteams waarin omwonenden participeren. In het Communicatie Platform Piushaven bespreken gemeente en betrokken partijen relevante ontwikkelingen in het gebied.

Historie en toekomst

Respect voor de historie, maar met de blik op de toekomst. Dat is het devies in de gebiedsontwikkeling Piushaven. Bezoek het gebied en ervaar het zelf. In de haven liggen historische bewoonde vrachtschepen. Oude gebouwen zijn in ere hersteld en hebben een moderne woon- of commerciële functie gekregen. Zo is de voormalige wollenstoffenfabriek AaBe gerestaureerd en getransformeerd tot winkelcentrum met nadruk op wonen en vrije tijd. Textielfabriek Falcon werd gerestaureerd en verbouwd tot hip winkel- en designcentrum en in de voormalige ijzergieterij kwamen 18 moderne havenlofts. Ook ‘De Amsterdamse Boot’ is in ere hersteld. Het pand in de vorm van een boot – in Amsterdamse Schoolstijl - was ooit een meelfabriek. Nu drink je er een van de vele authentieke speciaalbieren. Die worden ter plekke gebrouwen in Stadsbrouwerij 013. De voormalige pastorie is nu een trendy restaurant, ‘huiskamer’ en B&B met binnentuin en terras aan het water. En zo zijn er nog veel andere voorbeelden.  

Historische gebouwen afgewisseld met nieuwe hippe moderne nieuwbouw, die vaak in  uitstraling refereert aan het industriële karakter. Alles ademt de hippe industriële sfeer. Zo ook de nieuwe brug over de binnenhaven, ontworpen door John Körmeling in de vorm van een Havenkraan, met een ‘theehuis’ als contragewicht. Tilburgers omarmden hem en doopten hem tot ‘den Ophef’.

Kracht van het water

De grote kracht van de Piushaven - de grootste stadshaven van Noord-Brabant – is het water; uniek voor Tilburg. De Piushaven heeft zich ontwikkeld tot de Boulevard van Tilburg. Een prachtig stedelijk gebied waar wonen, werken, recreatie en watersport samengaan. Een gastvrije omgeving waar iedereen elkaar kent en watersporters op gemoedelijke wijze ontvangen worden. Een historische haven die tevens als vriendelijke en levendige passantenhaven dient met uitstekende voorzieningen. Een gebied waar historie en modern design naadloos in elkaar overgaan. Volop leven op en aan het water zowel dagelijks als bij de evenementen die er plaatsvinden. Er zijn vele mogelijkheden om verschillende type bootjes te huren en het gebied vanaf het water te verkennen.

De horeca, met vele terrassen aan en op het water, bloeit en heeft met zowel trendy cafés als meer exclusieve gelegenheden voor iedereen iets te bieden. Er is volop gelegenheid om te fietsen of te wandelen op de steigers langs het water en via het groene Havenpark is natuurgebied Moerenburg gemakkelijk te bereiken. Het verdient dan aanbeveling om onderweg een ijsje te eten bij Karvansara, Vittorio de Perzische ijsverkoper, die zorgt dat mensen zich in zijn ‘Perzische openluchthuiskamer’ met zichzelf en elkaar verbinden. Zijn ijs is heerlijk en zijn verhalen zijn boeiend.

Piushaven boeit en bloeit en is meer dan de moeite waard om te bezoeken, vanuit interesse voor gebiedsontwikkeling of gewoon voor de gezelligheid.