Opinie Als er een les is die we uit 2019 kunnen putten, dan is het wel dat de wereld stukken onvoorspelbaarder is dan we dachten. De hoogconjunctuur bracht namelijk niet alleen voorspoed. We bouwden minder huizen dan gepland (en tegen een flink hogere prijs), publiek-private samenwerking bleek toch niet alleen maar rozengeur en maneschijn, en de woningmarktbubbel was terug van weggeweest. Vrijwel alle partijen, van burger tot bouwer, van publiek tot privaat, schoten er dit jaar bij in. Tel daar nog de PAS en PFAS bij op, en dan is 2019 een jaar dat we maar snel achter ons moeten laten.
Hoewel…
Misschien blijkt 2019 achteraf bezien een keerpunt. Het jaar waarin duidelijk werd dat we zaken echt structureel anders moeten aanpakken. Dat we er door 100 km per uur te rijden en wat vliegschaamte op z’n tijd echt niet met z’n allen op vooruitgaan. Het jaar waarin duidelijk werd dat we ons instrumentarium voor ruimtelijk ordening, waterbeheer, infrastructuur en milieu (al dan niet gebundeld in een Omgevingswet) harder nodig hebben dan ooit om houvast te bieden in tijden van plots opdoemende hoosbuien, marktbubbels en schadelijke stoffen.
Klimaatverandering, migratie, nieuwe technologie, onze complexere samenleving: in de nabije toekomst worden we steeds vaker met problemen geconfronteerd die om een snelle reactie vragen om erger te voorkomen. De gebruikelijke depolitiserende polderoplossing – we stellen een commissie in die er nog eens op studeert en dan tafelen we tot we eruit zijn – is dan te traag. In tijden van (dreigende) crisis is actie op korte termijn noodzakelijk, een vaardigheid die alleen voor uitzonderingen in onze instituties is ingebouwd. Onze kortetermijnveerkracht is vooral gericht op het herstellen of beschermen van het bestaande.
Het is lastig om in tijden van crisis tot structurele veranderingen te besluiten. En toch moeten we dat de komende jaren op een verantwoorde wijze doen. We moeten met elkaar – overheid, bedrijfsleven en burger – manieren vinden om snel, effectief en legitiem te handelen bij onverwachte gebeurtenissen die het maatschappelijk en economisch leven ernstig verstoren. De handelingssnelheid moet flink omhoog, het handelingsrepertoire verbreed, en dit alles met behoud van maatschappelijk draagvlak. In tijden waarin uitzonderlijke situaties de regel worden, moeten we nieuwe routines en praktijken ontwikkelen die ons ook in crisissituaties houvast bieden. Het zou mooi zijn als 2019 het startjaar van dit leerproces bleek te zijn.
Cover: ‘Ellen van Bueren’ door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)
Door Ellen van Bueren
Hoogleraar Management van Stedelijke Ontwikkeling aan de TU Delft
