Cijfers nuttig, maar niet zaligmakend voor ontwikkeling stadsnatuur

Berlijn, Malmö, Seattle, Washington DC, Helsinki and Southampton. Zomaar een aantal steden die Londen zijn voorgegaan bij het gebruik van de Green Space Factor. De Engelse hoofdstad volgt binnenkort en wordt daarmee direct de grootste stad die gebruikmaakt van de methode om de ontwikkeling van het groen in de stad te kunnen meten. De introductie is onderdeel van het London Plan. Hiermee wil burgemeester Sadiq Khan de stedelijke ontwikkeling van de stad in goede banen leiden: van het grondbeleid tot de infrastructuur en van de klimaatmaatregelen tot de woningbouw.

Bonuspunten

De Green Space Factor heeft stedelijke vergroening en het laten groeien van de biodiversiteit als belangrijkste doelen. Volgens het systeem krijgt elke vierkante meter in de stad een score tussen de 0 en 1. Een stuk parkeerplaats krijgt een 0, een stuk groen met bomen waarin vogels een nestje kunnen bouwen en struiken die voedsel bieden voor insecten gaat richting de 1. Holletjes voor egels en nestkasten voor vleermuizen zorgen voor bonuspunten. Uiteindelijk volgt er een gemiddelde score waarmee steden kunnen kijken hoe een bepaalde buurt, wijk of zelfs de hele stad scoort.

Nadat Berlijn in 1994 de eerste stad was die de GSF gebruikte, is de methode steeds meer gemeengoed geworden, zoals in het Zweedse Malmö. Sinds de eeuwwisseling is ruim zeventig hectare aan verwaarloosd en verlaten havengebied veranderd in een groene woonwijk met 1.400 woningen. Bij de ontwikkeling moest elk huizen- of appartementenblok voldoen aan de vooraf vastgestelde GSF-score. Landschapsarchitecten werkten samen met de gemeente om ervoor te zorgen dat de huizenblokken de scores haalden. Bonuspunten werden uitgedeeld en groene gebieden ontstonden. Vooral de open, groene binnenplaatsen van de verschillende woonblokken spraken al gauw tot de verbeelding.

Sedumdaken

In The Guardian vertellen betrokkenen welke lessen Londen kan trekken uit de ervaringen in Zweden. Allereerst het meenemen van de positieve keuzes, zoals vrij toegankelijk groen (in plaats van hekken om elk park) en het vergroten van de biodiversiteit. Daarnaast is in Malmö aangetoond dat één van de grote voordelen van het systeem is dat elke stad eigen aanpassingen kan doorvoeren die aansluiten bij de lokale wensen. Het model is zo opgezet dat er samenwerking ontstaat tussen de verschillende betrokkenen om zo tot de beste oplossing te komen voor die specifieke plek.

Maar, zeggen de deskundigen, er zijn ook kritiekpunten waar Londen rekening mee kan houden. Zo zorgde het systeem in Malmö voor hoge ontwikkelingskosten van het eerste deel van het gebied. Het gevolg was dat de (relatief welvarende) bewoners van dit deel van de wijk geen juiste afspiegeling vormden van de populatie van de Zweedse stad. In de rest van de wijk is daarna gebruikgemaakt van een versimpelde versie van het systeem zonder bonuspunten om de kosten te drukken. Makkelijk in gebruik, maar het nieuwe systeem leidde tot vals spel bij de ontwikkelaars. Zij vonden al snel de goedkoopste manier om tot een zo hoog mogelijke score te komen. Een overvloed aan sedumdaken was het gevolg, in plaats van afwisseling om de biodiversiteit te stimuleren.

Tegelijkertijd is het volgens veel deskundigen ook niet helemaal duidelijk wat de concrete resultaten van de GSF voor de biodiversiteit in het gebied zijn. Veel bomen zorgen bijvoorbeeld voor een hoge score, maar daar zijn dieren niet altijd bij gebaat. Het risico van het systeem is dat er ‘greenwashing’ kan ontstaan. Een hoog puntenaantal betekent namelijk niet automatisch verbetering.

Spreadsheet

Dus is een van de belangrijkste lessen voor Londen, zeggen de experts in het artikel: zie de GSF als aanvullend beleid, en maak de cijfers niet leiden. Participatie en kennis zijn nog steeds van levensbelang. “Het vastleggen van waarden voor groen, alsof het om een spreadsheet gaat, is alleen zinvol is als iemand binnen de gemeente nog steeds een bouwaanvraag kan bekijken en begrijpt wat deze cijfers kunnen betekenen voor de biodiversiteit", waarschuwt een directeur van een stichting die zich inzet voor de natuur in Londen. "Ecologische expertise is nog steeds van cruciaal belang.”