Erfgoed in een gebied kan zorgen voor verbondenheid met de geschiedenis. Want hoe we met het verleden omgaan, bepaalt hoe we de toekomst kunnen inrichten. Dat stelt Carola Hein, hoogleraar Architectuur- & Stedenbouwgeschiedenis bij de TU Delft. Betrek je erfgoed in een vroeg stadium, dan kan het veel meerwaarde geven aan de gebiedsontwikkeling. Een mooi voorbeeld hiervan is de nieuwbouwwijk op het ENKA-terrein in Ede.

De meerwaarde van erfgoed

Door gebruik te maken van erfgoed krijgt een plan voor een nieuw project een extra laag en kan het - zeker in de beginfase - zorgen voor meer sturing bij de planvorming. Ook zorgt het voor sfeer en beleving in het gebied. Omwonenden en (toekomstige) bewoners/gebruikers kunnen bijvoorbeeld herinneringen hebben aan een gebouw of de plek en hier graag nog verhalen over vertellen. Zo waren ouders van de leerlingen en docenten van de nieuwe school in de oude kantine op het ENKA-terrein vanaf het begin enthousiast over het plan, omdat ze echt persoonlijke ervaringen met en herinnering aan het oude kantinegebouw hebben.

• Bekijk de presentatie van Carola Hein (pdf)

Maar waarom dan?

De meerwaarde van erfgoed valt daarom niet concreet in geld uit te drukken. Hoe haal je een ontwikkelaar dan toch over de streep om die meerwaarde te zien? Allereerst door grondig onderzoek te doen naar het gebied. Kijk welke vormen van erfgoed er aanwezig zijn. Zijn het voornamelijk gebouwen, dus architectonisch? Of bevat het gebied ook veel landschappelijke en cultuurhistorische waarde?

Bij adviesbureau Het Oversticht worden deze verschillende erfgoedthema’s gewaardeerd met punten, vertelt architectuurhistoricus Mascha van Damme. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij Het Kruitfabriekterrein in Muiden. Daar is als landschappelijk kenmerk de voormalige zeedijk zeer aanwezig. Ook zijn cultuurhistorisch de oude productielijnen en plofwallen nog goed terug te zien. Dit soort elementen worden opgenomen in de gebiedswaardering. Na duiding van de waarde en de geschiedenis kunnen deze meegenomen worden in het ontwerp.

Om het belang van erfgoed over te brengen is het bovendien belangrijk dat het verhaal smakelijk wordt opgeschreven en wordt ondersteund met veel beeldmateriaal. Van Damme adviseert daarom om partijen al zo vroeg mogelijk mee te nemen in het verhaal, zodat je het eens kan worden over de waarden en verhaallijnen van het gebied aan de voorkant van het project. Dit zorgt voor verbinding op meerwaarde, iets waar je het gehele project een houvast aan kunt hebben.

• Bekijk de presentatie van Mascha van Damme (pdf)

Bekijk hier ook de presentatie over de verschillende voorbeeldprojecten:

• Presentatie Bauke Tuinstra, TWA Architecten: Blokhuispoort
• Presentatie Floris Schrijvers, AM: ENKA terrein Ede