ENKA Terrein, Ede door AM (bron: AM)

Erfgoed betrekken? Zorg dan voor verbinding op meerwaarde

18 mei 2021

3 minuten

Verslag Bij veel gebiedsontwikkellocaties heb je te maken met erfgoed, variërend van vastgoed tot landschappelijke elementen. In de kennisbijeenkomst Erfgoed en Gebiedsontwikkeling op 26 april werd de waarde hiervan voor gebiedsontwikkeling besproken. Wat is deze, en hoe neem je dit mee in een project? Ook werd de Kennisbank Herbestemmen gelanceerd, een samenwerkingsverband van BOEi en de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling.

Erfgoed in een gebied kan zorgen voor verbondenheid met de geschiedenis. Want hoe we met het verleden omgaan, bepaalt hoe we de toekomst kunnen inrichten. Dat stelt Carola Hein, hoogleraar Architectuur- & Stedenbouwgeschiedenis bij de TU Delft. Betrek je erfgoed in een vroeg stadium, dan kan het veel meerwaarde geven aan de gebiedsontwikkeling. Een mooi voorbeeld hiervan is de nieuwbouwwijk op het ENKA-terrein in Ede.

De meerwaarde van erfgoed

Door gebruik te maken van erfgoed krijgt een plan voor een nieuw project een extra laag en kan het - zeker in de beginfase - zorgen voor meer sturing bij de planvorming. Ook zorgt het voor sfeer en beleving in het gebied. Omwonenden en (toekomstige) bewoners/gebruikers kunnen bijvoorbeeld herinneringen hebben aan een gebouw of de plek en hier graag nog verhalen over vertellen. Zo waren ouders van de leerlingen en docenten van de nieuwe school in de oude kantine op het ENKA-terrein vanaf het begin enthousiast over het plan, omdat ze echt persoonlijke ervaringen met en herinnering aan het oude kantinegebouw hebben.

  • Bekijk de presentatie van Carola Hein (pdf)

Maar waarom dan?

De meerwaarde van erfgoed valt daarom niet concreet in geld uit te drukken. Hoe haal je een ontwikkelaar dan toch over de streep om die meerwaarde te zien? Allereerst door grondig onderzoek te doen naar het gebied. Kijk welke vormen van erfgoed er aanwezig zijn. Zijn het voornamelijk gebouwen, dus architectonisch? Of bevat het gebied ook veel landschappelijke en cultuurhistorische waarde?

Bij adviesbureau Het Oversticht worden deze verschillende erfgoedthema’s gewaardeerd met punten, vertelt architectuurhistoricus Mascha van Damme. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij Het Kruitfabriekterrein in Muiden. Daar is als landschappelijk kenmerk de voormalige zeedijk zeer aanwezig. Ook zijn cultuurhistorisch de oude productielijnen en plofwallen nog goed terug te zien. Dit soort elementen worden opgenomen in de gebiedswaardering. Na duiding van de waarde en de geschiedenis kunnen deze meegenomen worden in het ontwerp.

Om het belang van erfgoed over te brengen is het bovendien belangrijk dat het verhaal smakelijk wordt opgeschreven en wordt ondersteund met veel beeldmateriaal. Van Damme adviseert daarom om partijen al zo vroeg mogelijk mee te nemen in het verhaal, zodat je het eens kan worden over de waarden en verhaallijnen van het gebied aan de voorkant van het project. Dit zorgt voor verbinding op meerwaarde, iets waar je het gehele project een houvast aan kunt hebben.

  • Bekijk de presentatie van Mascha van Damme (pdf)

Bekijk hier ook de presentatie over de verschillende voorbeeldprojecten:


Over de Kennisdatabank

Op maandag 26 april lanceerden BOEi en de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) de ‘Kennisbank Herbestemmen’. Dit is een database met verzamelde wetenschappelijke onderzoeken over de nut en noodzaak van herbestemming, gerangschikt naar thema.


Cover: ‘ENKA Terrein, Ede’ (bron: AM)


Ineke pasfoto

Door Ineke Lammers

Impactmanager bij Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling


Meest recent

Architectuur, Kerckebosch, Zeist door Wikipedia Commons (bron: Nanda Sluijsmans)

Landschappelijk ontwikkelen in een naoorlogse probleemwijk, de lessen van Kerckebosch

Ook in bestaand stedelijk weefsel kunnen stenen en groen toekomstbestendig worden gemengd. Het project Kerckebosch in Zeist is een goed voorbeeld, de onderzoekers van Platform31 reisden af voor een evaluatie.

Casus

15 juli 2025

Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland door My Eyes4u (bron: Shutterstock)

Esther Agricola over gebiedsontwikkeling als rechtvaardige manier om belangen af te wegen

Gebiedsontwikkeling vraagt om diverse vormen van samenwerking, met steeds vaker nieuwe actoren aan tafel. Een kolfje naar de hand van Esther Agricola, regiodirecteur bij BPD. Ze sprak met Ysbrand Visser onder meer over landschappelijk ontwikkelen.

Interview

15 juli 2025

Annius Hoornstra Column Cover door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Patrick van den Hurk)

De pijnlijke 50 procent-vraag

Er moet 50 procent meer worden gebouwd, en wel per direct. Volgens columnist Annius Hoornstra vraagt dat om rigoureuze en pijnlijke oplossingen, op de korte termijn. Wat gaat de politiek daaraan doen?

Opinie

14 juli 2025