Hoofdlijnen als fastfood

Bij eerdere regeerakkoorden wachtte ik altijd even totdat de vakpers de gevolgen van de kabinetsplannen voor wonen en gebiedsontwikkeling had geduid. Dit keer was het anders. Ik wilde de leidraad van ons nieuwe kabinet zelf eens helemaal bestuderen. Gelukkig is het een document van slechts 26 pagina’s en geschreven in gewone mensentaal. Je bent er zo doorheen. Dat hoort natuurlijk ook bij een hoofdlijnenakkoord; kort en simpel.

Op dit hoofdlijnenakkoord volgden in de pers opmerkelijk veel reacties op detailniveau. Elke belangenclub vond wel iets om op aan te slaan. Volgens de KNVB wordt voetbal door de btw-verhoging op kaartjes een “hobby voor de rijken”. Techniek Nederland noemt de streep door de hybride warmtepompverplichting desastreus. Niet voor de duurzaamheidsambities, maar voor alle hardwerkende ondernemers die erin investeerden.

Vanuit de wereld van project- en gebiedsontwikkelaars hoor ik opvallend weinig kritiek. Misschien lezen we weinig nieuws (“jaarlijks 100.000 huizen erbij” klinkt vertrouwd) of putten we hoop uit beloften als ‘grote impuls woningbouw en infra’ en ‘versnellen van procedures’. Zelf werd ik wel blij van de ambities om de bestaande woningvoorraad beter te benutten en de huursector weer aantrekkelijk te maken. Anderen veerden misschien op bij de aandacht voor starters of voor senioren, ‘straatje erbij’ of grootschalige woningbouwlocaties, het inperken van de beroepsprocedures of juist het instellen van klankbordgroepen. Dit hoofdlijnenakkoord bevat voor ieder wat wils. Het bevat alleen weinig hoofdlijnen.

Gebiedsontwikkeling vraagt een lange adem en een integrale bril. Dat geldt voor het besturen van een land nog meer. Alles hangt met alles samen. Dat is niet zozeer ingewikkeld, het is vooral complex. Ingewikkelde dingen kun je versimpelen, complexiteit niet. Die kun je beter omarmen.

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) wees afgelopen december op “systeemfalen in het leefomgevingsbeleid”, waardoor complexe collectieve opgaven zoals de energietransitie, klimaatadaptatie en woningbouw stagneren. Een van de oorzaken is volgens de Rli dat de politiek de pijn die hoort bij keuzes maken uit de weg gaat, door keuzes vooruit te schuiven.

Dit hoofdlijnenakkoord lijkt me daar een mooi voorbeeld van. Ik hoopte een visie te lezen over de lange termijnontwikkeling van ons land en hoe we daar – op hoofdlijnen – samen vorm aan moeten geven. Maar dit document leest eerder als de menukaart van een cafetaria; er staat heel veel lekkers op, waar iedereen wel iets uit kan kiezen dat hem aanspreekt. Op korte termijn zal dat de honger zeker stillen, maar iedereen weet: op langere termijn is het niet goed voor je.