Implementatie Omgevingswet: wat verwachten bewoners?

Er gebeurt momenteel veel in het kader van de implementatie van de Omgevingswet. Dat is een goede zaak. Met grote regelmaat verschijnen er notities, plannen van aanpak en verkenningen van overheden en daaraan gelieerde instanties om te helpen bij de implementatie. Onder meer IenM, VNG, IPO, Unie, Geonovum, KING en Programmaraad werken hard aan de ondersteuning van de praktijk. 

Dat de ondersteuning momenteel vooral vanuit de overheid komt, is enerzijds logisch. De komende jaren wordt er immers nogal wat verwacht van deze overheden. Dat zij zich daarop voorbereiden is prima. Anderzijds kun je je wel afvragen of de wijze waarop dit nu plaatsvindt niet te veel aanbodgericht is. Overheden en daaraan gerelateerde organisaties zijn momenteel intensief aan het bedenken wat goed is in het kader van de implementatie.

Burgers, belangengroeperingen en initiatiefnemers hebben daarin nog geen wezenlijke rol. Aan hen wordt niet of nauwelijks gevraagd wat er moet gebeuren. Terwijl het in de Omgevingswet nou juist om hen draait. Het zou daarom goed zijn om ze te vragen welke acties zij verwachten in het kader van de implementatie. Een voorbeeld hiervan zijn de eerder door mij genoemde leefomgevingsteams. Als deze door de maatschappelijke groeperingen belangrijk worden gevonden, zou hierop kunnen worden ingezet. Andere voorbeelden bevinden zich binnen de verschillende sectoren, zoals energie, duurzaamheid en landbouw. Het zou goed zijn deze en andere sectoren snel te benaderen en na te gaan waar zich de oplossingen bevinden. Ook het bedrijfsleven heeft behoorlijk wat te bieden. 

Lukt dit de overheid? 

De overheid, die al jaren op traditionele wijze heeft gewerkt, moet de komende jaren veranderen. Dezelfde overheid bepaalt nu wat moet wijzigen en hoe dit kan worden ondersteund. De vraag is of dit de overheid lukt. Want waarom zijn de veranderingen dan niet eerder doorgevoerd? Het beeld van de slager die zijn eigen vlees keurt, doemt op. Vanuit deze optiek is het logisch en goed dat bij de implementatie iets minder vanuit de overheid en iets meer vanuit de maatschappij wordt gereageerd. 

Leren van ervaringen 

De Nationale Ombudsman heeft onderzoek gedaan naar de mate waarin de belangen van burgers zijn meegenomen bij de stelselwijziging in de zorg. Kort gezegd was deze onvoldoende. De Nationale Ombudsman pleit ervoor dat bij toekomstige transities het belang van de burger een prominente plaats heeft en houdt bij de voorbereiding en de invoering van een transitie. Wat wordt momenteel in het kader van de Omgevingswet met deze aanbeveling gedaan?

Ik ben me ervan bewust dat de ruimte van burgers en andere belanghebbenden niet door henzelf wordt bepaald, maar door de ruimte die de overheden aan hen bieden. De overheid speelt een belangrijke rol bij het bepalen van het uiteindelijke speelveld, maar moet bij het uitzetten van acties en de daaruit voortvloeiende grenzen wel naar de maatschappij luisteren. Anders ontstaan er op de korte of lange termijn fricties en wordt het speelveld onjuist bepaald. 

De maatschappij zal zeker een rol spelen bij de instrumenten van de Omgevingswet. Provincies en gemeenten zullen betrokkenen een rol geven bij de totstandkoming daarvan. Zij zullen proberen op een goede wijze invulling te geven aan de gewenste participatie. Dit doen zij nu al in diverse pilots en trajecten. Ook het Rijk betrekt de maatschappij bij de totstandkoming van de uitvoerings-AMvB’s. Dat zijn positieve ontwikkelingen. 

Hier gaat het echter om de instrumenten, dus niet sec de implementatie van de Omgevingswet. Wel moet de implementatie al gezamenlijk worden opgepakt en moeten acties worden ondernomen als de maatschappij daarom vraagt. Dat geldt op elk overheidsniveau. Dus bijvoorbeeld ook voor de samenwerking tussen de overheden in het kader van de Programmaraad. Tevens geldt het voor instellingen als Geonovum en King. De acties en de inhoud daarvan moeten voortvloeien uit de wensen van de maatschappij. 

Slager keurt eigen vlees? 

Anders krijgen we mogelijk een herhaling van de transitie in de zorg. De slager moet niet zijn eigen vlees keuren en bepalen wat hij gaat doen. Dat doet de consument. Bij de Omgevingswet is dat de maatschappij, inclusief de initiatiefnemers. Activiteiten spelen daarbij een grote rol. Overheden zullen hieraan moeten wennen en hun gedrag en cultuur conform het gedachtegoed van de Omgevingswet moeten veranderen. Het is lastig om deze veranderingen zelf te benoemen en uit te voeren. De maatschappij speelt daarbij een belangrijke rol. Laten we dan ook aan de maatschappij gaan vragen wat er moet veranderen. Ook al in het kader van de implementatie.

Bron: stadszaken.nl