Analyse De invoering van de Omgevingswet, was dat echt dit jaar? Ja, er is ook in 2024 weer enorm veel gebeurd in het vakgebied. Het jaaroverzicht van Gebiedsontwikkeling.nu laat alle hoogtepunten (en sommige teleurstellingen) zien. Van de eerdergenoemde Omgevingswet via RIA naar vele mooie Nederlandse gebiedsontwikkelingen vol uitvoeringskracht (met weer een speciale vermelding voor Didam).
Het vakgebied is nog steeds zeer dynamisch
Nieuwe rails naar het noorden: met de blik op Brede Welvaart komt de Lelylijn er wél. Dat was de kop boven het eerste artikel dat in 2024 op Gebiedsontwikkeling.nu verscheen. De casus Lelylijn laat heel mooi zien hoe dynamisch het vakgebied ook afgelopen jaar weer was. Want hoewel gemeenten als Noordoostpolder aangaven vurig op een station te hopen en ook toenmalig minister De Jonge het belang voor de verstedelijking van het Noorden aanstipte, kwam in november het bericht dat de toekomst er toch een heel stuk minder rooskleurig uitziet. Wordt vervolgd in 2025.
Eindelijk, eindelijk, eindelijk
Het had even geduurd, maar op 1 januari van dit jaar was het dan echt zover: na jaren van uitstel werd de Omgevingswet ingevoerd. De februari-editie van de GO-krant stond volledig in het teken van de invoering en de artikelen lieten destijds al de verschillende emoties rondom de wet zien: van kritisch via voorzichtig realistisch naar bijzonder positief. Maar in de praktijk was de vraag dit jaar vooral: wat kunnen we met de wet? Veel, zo bleek onder andere tijdens de SKG-Thematafels. En de wet bleek een mooi instrument te zijn om het antwoord op de vraag wat goed is in de ruimtelijke ordening, nog scherper te kunnen formuleren.
Een innige relatie met RIA
Als we een prijs zouden uitreiken voor de meest gebruikte afkorting van het afgelopen jaar, zou die prijs zeer waarschijnlijk naar de RIA gaan – de Regionale Investeringsagenda. De Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG) deed afgelopen jaar onderzoek en werkte met verschillende overheidslagen samen om de RIA door te ontwikkelen tot een gecoördineerde aanpak. Dat resulteerde in oktober in de handreiking Regionale Investeringsagenda, een samenwerkingsvorm voor een breed gedragen ruimtelijk langetermijnperspectief in de regio – binnen en buiten de stad. Bovendien een instrument om het mes te zetten in de halsstarrige verkokering.
Columnisten
Alleen al de verhalen die ‘onze’ zes columnisten dit jaar hebben geschreven, lezen als een mooi en compleet jaaroverzicht. STOER is GEBAKKEN LUCHT zo debiteerde Hans-Hugo Smit, Rinske Brand pinkte een traantje weg bij de sloop van een icoon en Aeisso Boelman presenteerde zijn methode om tot een succesvolle aanpak van de NOVEX-gebieden te komen. Annius Hoornstra stuurde een ansichtkaart uit Kopenhagen, Ellen van Bueren waarschuwt voor apps die klimaatrisico’s in één cijfer vatten en met zijn eigen succesformule trekt Wouter Veldhuis gebiedsontwikkelingen weer vlot. Samen geven de columnisten blijk van een brede kijk op ons vak.
Uitvoeringskracht (2)
Het thema van het SKG-Jaarcongres was wederom uitvoeringskracht, maar het thema kreeg dit jaar in Amersfoort een diepere lading met inzichten rondom het maken van de keuzes en het verbinden van uiteenlopende werelden. In twee terugblikken (deel 1 en deel 2) is terug te lezen hoe zowel de ‘zachtere’ als ‘hardere’ thema’s kunnen bijdragen aan meer uitvoeringskracht. Mocht dat niet genoeg zijn, dan kunnen we altijd nog wat leren van de Fransen. Het thema wordt inmiddels overigens ook stevig gekoppeld aan de genoemde RIA’s; het lijkt goed mogelijk om op regionaal niveau tot gedragen visies met een dito business case te komen.
Toch weer Didam
Op de laatste dag van dit jaar maken we bekend wat de meest gelezen artikelen van 2024 zijn. Maar het moet heel gek lopen willen de ‘Didam-artikelen’ niet, net als vorig jaar, de top van de ranglijst domineren – het heeft inmiddels wel iets van de Top-2000 en het onvermijdelijke Bohemian Rhapsody. Maar er is alle reden voor deze dominantie. Want vorige maand werd eindelijk bekend wat het Didam II-arrest betekent voor de praktijk van gebiedsontwikkeling, Meer rechtszekerheid en dus winst voor het vakgebied, aldus ‘onze’ expert Manfred Fokkema. Na maanden vol verwachtingen en voorbeschouwingen bleek uiteindelijk dat het niet ondenkbaar is dat een derde uitspraak volgend jaar voor nóg meer Didam zorgt. Gebiedsontwikkeling.nu zal een en ander nauwgezet in beeld brengen.
Hollandse glorie
Het was dit jaar ook nog lang niet gedaan met de mooie voorbeelden van succesvolle (in allerlei soorten en maten) gebiedsontwikkelingen vanuit heel Nederland. Van de uitbreidingswijk Skoatterwâld in Heerenveen tot het wonen in Engelse stijl in het Hoofddorpse TudorPark. En van de winnaar van de SKG Publieksprijs 2024 in Ede via het wederopbouwicoon Hart van Zuid in Rotterdam naar de wijk Wickevoort in het groene Cruquius en het Maasterras in Dordrecht. Het leidt ertoe dat de projectenkaart ook steeds verder gevuld wordt.
Duurzaamheid in allerlei soorten en maten
Duurzaamheid blijft een van de centrale begrippen op GO.nu. Niet voor niets reiken we ook in 2025 weer de SKG Award voor duurzame gebiedsontwikkelingen uit. En ondanks dat er een spanningsveld blijkt te zijn tussen duurzaamheid en de volksgezondheid, blijft ook het sturen op sociale duurzaamheid van levensbelang. Maar hoe kunnen we via gebiedsontwikkeling deze vorm van duurzaamheid in stedelijke gebieden blijven verbeteren? Voor haar (dit jaar afgeronde) promotieonderzoek keek Céline Janssen naar vier projecten in drie verschillende landen. “Sociale duurzaamheid is in gebiedsontwikkeling niet volledig beheersbaar maar zeker wel stuurbaar.”
Water en bodem sturend?
De woningnood noodzaakt volgens minister Mona Keijzer tot meer flexibiliteit in waar en hoe we bouwen. Dat betekent concreet: meer hinder en “misschien een keer water in de achtertuin” is best acceptabel, aldus Keijzer. En dus is het maar de vraag of water en bodem echt sturend blijven. Dat maakt het pleidooi om een cultuurverandering én juridische borging van de positie van de waterschappen te realiseren, een stuk noodzakelijker. Sowieso waren de waterschappen al van plan een meer actieve rol in te nemen. En als minister Keijzer toch niet te overtuigen valt? Dan is Veenetië wellicht dé oplossing.
Klimaatrisico’s en verzekeren
De aanwezigheid van klimaatrisico’s in gebiedsontwikkeling is uiteraard niet nieuw. Een complete standaardaanpak voor het beoordelen van klimaatrisico’s op gebouwniveau is dat wel, maar de positie van verzekeraars in het vakgebied is ook veranderd. Dat een klimaatbestendige gebouwde omgeving financieel haalbaar is, kwam al naar voren uit onderzoek in de Metropoolregio Amsterdam. Maar hoe doe je dat ook goed verzekerd? En dat dit belangrijk is, bleek wel uit onderzoek van de Universiteit Maastricht. De meerwaarde van wonen aan het water blijkt voor de gemiddelde Nederlander blijkt groter dan de eventuele klimaatrisico’s.
Opnieuw Haan, Laan en Brand
De verhalen van gebiedsrecensenten Haan & Laan en de artikelen uit de serie Cultuur & GO van Rinske Brand waren opnieuw vertrouwde gezichten op de website. Haan & Laan gingen met hun kritische blik op bezoek in Amsterdam, Den Bosch, Almelo en Goes Noordoost. De Cultuur & GO-verhalen maakten al helemaal een bijzondere vlucht. Naast enkele nieuwe afleveringen (in Den Bosch en de Amsterdamse Poort) kregen de bespiegelingen van Brand het podium dat ze verdienen: een eigen boek.
Cover: ‘GO jaarcover’ door Ineke Lammers (bron: gebiedsontwikkeling.nu)
Door Jasper Monster
Waarnemend hoofdredacteur Gebiedsontwikkeling.nu
