Analyse Van zomerse inspiratie tot een toenemende onzekerheid in gebiedsontwikkeling. In 2022 werd gehoopt op meer uitvoeringskracht via een moonshot maar keerde langzaam het tij. Nog geen Omgevingswet, wel stikstofperikelen. Wel meer aandacht voor maatschappelijke waarden maar intussen ook steeds meer financieel zwaar weer. 2022 werd een jaar met vele gezichten.
Moonshot voor gebiedsontwikkeling
Een grootse missie formuleren met de overheid die risico durft te nemen en daar private partijen bij betrekt. Top-econome Mariana Mazzucato ziet de maanmissie van wijlen president John. F. Kennedy in de jaren zestig als hét voorbeeld om de grote maatschappelijke opgaven op te lossen. Volgens SKG-directeur Tom Daamen is deze denkwijze ook toepasbaar in het domein van gebiedsontwikkeling, zo schreef hij in onze Gebiedsontwikkeling.krant. Mazzucato was in maart ook de keynote-spreker tijdens ons jaarcongres.
Buzzword uitvoeringskracht
Een van de buzzwords in ons vak in 2022 was ongetwijfeld uitvoeringskracht. De opgaven waar we voor staan zijn bekend, maar hoe komen we tot een effectieve uitvoering mét de gewenste kwaliteit? Denk aan heldere regels, maar ook aan het beperken daarvan en het organiseren van wederzijdse afhankelijkheid. In de praktijk wordt al flink geëxperimenteerd, zoals in de regio Hart van Brabant. Overigens is en blijft gebiedsontwikkeling een complexe aangelegenheid. En wie dat ook nog eens op de meest duurzame manier doet, die heeft recht op onze tweejaarlijkse SKG-Award of de publieksprijs.
Zicht op mooiere dozen
Dan een terugkerend thema dat met de commotie van het beoogde megadatacenter van Meta in Zeewolde een kookpunt bereikte. Hoe organiseren we de inpassing van logistieke en datadozen in het landschap? Het goede nieuws: er wordt gewerkt aan richtlijnen en steeds meer partijen denken na over het combineren van functies.
De belofte van data
De belofte van data voor de (her)ontwikkeling van nieuwe en bestaande gebieden blijft groot en is nog niet ingelost. Onze Kring van Adviseurs gaf een publicatie uit met een stand van zaken over de mogelijkheden voor ons vakgebied. Toch lijkt men bijvoorbeeld in het Utrechtse Papendorp op de goede weg. Bovendien worden data al volop ingezet voor een optimale beleving van de openbare ruimte.
Andere waarden
Natuurlijk, een gebiedsontwikkeling moet financieel haalbaar zijn. Maar steeds nadrukkelijker kwam dit jaar de vraag naar boven hoe we die berekening moeten maken. Of het nu gaat om een grote integrale gebiedsontwikkeling, grote maatschappelijke uitdagingen in het algemeen of de lange termijn: probeer deze opgaven maar eens in een spreadsheet te vatten.
Groen, rood en blauw maar geen grijze middelmaat
Water en bodem leidend. Het is een van de grote nieuwe mantra’s van dit gebiedsontwikkelingsjaar. Het Rijk kwam een paar weken geleden definitief over de brug, maar in de provincies was de knoop al veel eerder doorgehakt. Op waterbommen en droge vlaktes zit namelijk helemaal niemand te wachten. En dat ook de wetenschap om is, bewijst de lancering van het vijfjarige interdisciplinaire onderzoeksprogramma RED & BLUE.
900.000 nieuwe woningen, maar waar dan?
900.000 is misschien wel het getal van het jaar. Niet nieuw natuurlijk, maar nog steeds veelbesproken. De zoektocht naar nieuwe plekken voor al die huizen gaat door. Wonen in de vergeten buitenwijken of in Knarrenhofjes? In ieder geval veel liever in een eengezinswoning dan in een appartement, maar vooral niet in Oosterwold. En dan woedt de discussie over binnenstedelijk bouwen of uitwijken naar het groen zelfs nog op Europees niveau.
Vertraging, vertraging en nog eens vertraging
Nee, dit gaat niet over de lange rijen op Schiphol (qua gebiedsontwikkeling wordt daar juist zeer goed op de toekomst ingespeeld). Het gaat uiteraard over de Omgevingswet. Maar naast de teleurstelling ging het ook veel over de nieuwe mogelijkheden. Van een pleidooi voor de focus op de waarom-vraag tot een toekomstblik vol vertrouwen met kansen voor regionale samenwerking en de verankering van gezondheid.
De lessen uit Didam
Wie anderhalf jaar geleden had voorspeld dat de Gelderse gemeente Montferland in 2022 een van de belangrijkste plekken op Gebiedsontwikkeling.nu zou zijn, was door de hele redactie voor gek verklaard. Maar het Didam-arrest hield dit jaar de gemoederen aardig bezig. Dit verhaal van Manfred Fokkema over de gevolgen van het arrest is met afstand het best gelezen artikel van dit jaar. Gelukkig biedt Didam ook nog genoeg mogelijkheden voor initiatieven binnen het vakgebied.
Onzekerheid en twijfel
Ondanks alle kennis en deskundigheid, slopen onzekerheid en twijfel langzaam de gebiedsontwikkeling in. Bijvoorbeeld vanwege de streep die door de bouwvrijstelling werd gezet. Het thema stikstof was dit jaar dan ook niet te vermijden. Wat doe je dan als professional? Omarmen, zegt de een. Elkaar opzoeken en kennis delen, zeggen anderen. Maar vooral niet panikeren. Er zijn immers vijf vaste waarden waar gebiedsontwikkelaars letterlijk op kunnen voortbouwen.
Duurzame strategieën en avonturen
“Na het uitspreken van ambities, moeten we de energietransitie nu waarmaken.” De analyse van Kristel Lammers, directeur Nationaal Programma RES, geldt niet alleen voor haar eigen programma maar voor het gehele vakgebied. Samenwerking lijkt ook hier de sleutel tot succes te zijn, maar in ieder geval is schakelen naar de hoogste versnelling noodzakelijk. En ook op lokaal niveau gingen de duurzame avonturen gewoon door.
Zomerse inspiratie
Tot slot vertelden experts en liefhebbers deze zomer over hun favoriete gebiedsontwikkelingen van over de hele wereld en verzamelden ervaringen, wensen en lessen. Ierse mobiliteitsmissers, het einde van de auto in Boston, een gebiedstransformatie in Oostende en de ultieme treurbestemming. De verhalen kunnen zowel een inspiratiebron als een leerschool zijn voor Nederlandse gebiedsontwikkelaars.
Cover: ‘GO jaarcover’ door Ineke Lammers (bron: gebiedsontwikkeling.nu)
Door Joost Zonneveld
Hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu
Door Jasper Monster
Redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
