Dossier Data & Digitalisering

1. Wat bedoelen we met data?

All you need is data (10 mei 2017)
Als alle gebouwen, apparaten, voertuigen, diensten en mensen onderling verbonden zijn, ontstaat er een smart omgeving. Een dorp of stad waarvan we veel beter weten wat er gebeurt, en waarin we gedrag beter kunnen voorspellen. Een gebied dat we misschien wel op een slimmere manier kunnen doorontwikkelen. Drie deskundigen over de relatie tussen big data en gebiedsontwikkeling.

De toegevoegde waarde van Big Data (14 sep 2016)
Technologische ontwikkelingen gaan snel en technologie maakt het steeds makkelijker om Big Data slim te verzamelen, te gebruiken en te delen. Juriaan Hoefnagel, Manager E-Business van projectontwikkelaar SYNCHROON, vertelt de toegevoegde waarde van data voor de aanbieder én de klant. 

2. Wat is de (meer)waarde van het gebruik hiervan bij gebiedsontwikkeling?

Wat er met data kan - en waarom we deze nog niet gebruiken (16 april 2021)
In de eerste publicatie uit de serie ‘data & gebiedsontwikkeling’ analyseren Ruben Visser (Over Morgen) en Inge Janse (Leerstoel Gebiedsontwikkeling) wat de mogelijkheden van data zijn, wat deze tegenhoudt, en hoe dat op te lossen is.

Datagedreven gebiedsontwikkeling: leefbaarheidseffectrapportage maakt de weg vrij (1 juli 2020)
Hoewel data koud en klinisch klinkt, bewijst de Leefbaarheidseffectrapportage dat deze gegevens juist kunnen bijdragen aan burgerparticipatie in gebiedsontwikkeling. Gerben van der Korput onderzocht voor zijn afstudeerscriptie bij Arcadis hoe dit datagedreven digitale platform kan helpen om burgers mee te nemen bij projecten.

Met data wordt bewonersparticipatie wél een succes (23 december 2019)
Steeds vaker betrekken gemeenten omwonenden bij bouwprojecten. De Omgevingswet, die over een jaar van kracht wordt, formaliseert deze trend: gemeentelijke overheden kunnen niet langer om de burgers heen(bouwen). Anne Dullemond van Strategis betoogt dat dit ‘spannende nieuwe speelveld’ voor alle partijen voordelen heeft, mits de benodigde data op orde is.

Kansen door analyse van energiedata (21 maart 2019)
De kloof tussen wat er met data kan en wat ermee gebeurt, is nog groot. Joris Berkhout, partner bij Quintel, ging het gesprek met de deelnemers aan over hoe de afstand tussen data en toepassing te overbruggen is. Dat leverde drie spanningsvelden op.

Geen goede gebiedsontwikkeling zonder data (3 december 2018)
Elektrisch rijden in 2030, verduurzaming van de woningvoorraad, klimaatadaptatie, transitie naar een circulaire landbouw en economie, 1 miljoen extra woningen. Zonder goed gebruik van data zijn we niet in staat de goede antwoorden voor deze opgaven te genereren. Vier adviseurs van Over Morgen illustreren welke rol data kunnen spelen bij gebiedsontwikkeling.

Tot betere besluiten komen dankzij Big Data (12 oktober 2016)
Inspelen op een sterk veranderende wereld waar Big Data een steeds belangrijkere rol spelen. Heleen Aarts, Directeur Gebiedsontwikkeling Amvest, vertelt dat het niet om de data zelf gaat. “Alleen aan data heb je niets. Het gaat om de analyses die je er mee kunt maken.”

Op zoek naar het nieuwe Utopia (7 november 2016)
“De kern van gebiedsontwikkeling: het samenwerken, of ook het uitvechten van ruzies, blijft mensenwerk”, stelde Friso de Zeeuw. Voor het ontwerp, dat alle belangen moet verenigen, zal geen algoritme gevonden worden. Voorspelde, ingrijpende veranderingen door slimme technologie en Big Data noemde hij speculatief. 

3. Welke voorbeelden zijn er van succesvolle toepassingen?

Zo kun je met data de leefbaarheid verbeteren (22 januari 2021)
De coronacrisis heeft duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is om prettig te kunnen wonen. De leefbaarheid in veel gemeenten staat echter onder druk. Het gebruik van data biedt kansen om de leefbaarheid te verbeteren, maar dit is nog lang geen gemeengoed. Data-adviseur Christian Verhagen legt aan de hand van ervaringen in Den Haag uit hoe wijkprofielen hierbij kunnen helpen.

Duurzame Daken Kansenkaart helpt gebiedsontwikkelaars het dak te benutten (10 december 2020)
De uitdagingen voor gebiedsontwikkeling in steden worden steeds groter, maar tegelijkertijd blijft de ruimte schaars. De stichting Rooftop Revolution heeft de oplossing: gebruik het dak. De nieuwe Duurzame Daken Kansenkaart laat niet alleen de potentie van daken zien, maar maakt ook afwegingen over de invulling daarvan.

Data-governance cruciaal voor inzet bodem bij gebiedsontwikkeling (26 november 2020)
De bodem is een veelbesproken onderdeel in gebiedsontwikkeling. Steeds vaker komt men tot de ontdekking dat de kennis over de ondergrond beperkt én versnipperd is. In Amsterdam wordt daarom alle informatie van zowel boven als onder de grond in 3D gevisualiseerd.

Digital twin helpt bij ontwerp klimaatadaptief stationsgebied Amersfoort (19 juni 2020)
Veranderingen in het klimaat maken het belang van klimaatadaptieve gebiedsontwikkeling steeds belangrijker. De gemeente Amersfoort zette voor de herontwikkeling van het stationsgebied een digitale versie van de stad in.

Sidewalk Labs stopt datagedreven gebiedsontwikkeling Toronto (15 mei 2020)
Begin mei is Sidewalk Labs (een zusterbedrijf van Google) gestopt met de op data gebaseerde ontwikkeling van een smart city in de wijk Quayside van Toronto. De coronacrisis zou roet in het financiële eten gooien, hoewel er ook altijd discussie is geweest over de privacy van het project.

Woningbouw door data-analyse: zo doet Breda dat (14 februari 2020) 
Vrije markt of sociale huur? Sportplek of groen? Om te bepalen wat waar nodig is, maakt Breda gebruik van op data gebaseerde gebiedsprofielen. Nicolien de Heer van analysebureau Springco legt uit hoe dat proces werkt.

Nieuwbouwmonitor geeft via data inzicht in nieuwbouw(plannen) (4 december 2019)
Waar wordt het meeste gebouwd en hoeveel nieuwbouw komt erbij? Met de Nieuwbouwmonitor van de Geodienst en het Real Estate Centre van de Rijksuniversiteit Groningen kun je de nieuwbouw in Nederland zelf bijhouden en bijvoorbeeld zien hoeveel openstaande bouwvergunningen binnen 5 kilometer van een Natura2000 liggen.

Rotterdam biedt ontwikkelaars digitale kopie (19 november 2019)
Rotterdam werkt aan een digitale, driedimensionale evenknie. Ontwikkelaars kunnen in deze digitale stad bijvoorbeeld hun scenario’s voor ruimtelijke ontwikkeling visueel weergeven en plannen direct toetsen aan wetgeving. Dit maakt de voor- en nadelen van alle opties snel en efficiënt inzichtelijk, zodat stakeholders goed beargumenteerd hun voorkeuren kunnen aangeven.

Gebiedsontwikkeling met open data: niet makkelijk, wel beloftevol (27 maart 2019)
Samen wijken visualiseren, effecten van projecten op de leefbaarheid berekenen, inschatten waar voor- en tegenstanders van gebiedsontwikkelingen wonen: er kan veel met digitale data, bleek tijdens de werkconferentie ‘Slim ruimtegebruik’. Dit artikel belicht de belangrijkste tools die aan bod kwamen.

Gebiedsontwikkeling à la Triangel: data en spel in plaats van het oude model (14 februari 2019)
Triangel werkt met computersysteem vol datasets. Data kunnen namelijk helpen om bij een gebiedsontwikkeling heel snel alle relevante informatie over een wijk te verzamelen, zoals inkomsten- en opleidingsniveau, aangevuld met inzichten in klimaatverandering en veranderende mobiliteit.

Utrecht, gezonde stad dankzij koppeling data (4 september 2017)
De gemeente Utrecht ontwikkelt een digitaal, interactief 3D-platform voor stedelijke ontwikkeling in de breedste zin van het woord. Wat de gemeente Utrecht voor ogen staat, laat zich nog het best omschrijven als een ‘SimCity-interface’ voor de stad, waarmee de effecten van beleidsmaatregelen kunnen worden getoetst en toekomstscenario’s worden gesimuleerd. 

Data vertellen (veel over) wat de klant wil (15 november 2016)
Wat wil de klant? Deze simpele vraag is steeds makkelijker in kaart te brengen dankzij het gebruik van data. SYNCHROON, Blauwhoed en BPD Gebiedsontwikkeling laten zien hoe ze inzetten op het beter in kaart brengen van klantgedrag dankzij data. Toch zijn data op zich niet zaligmakend. “Belangrijk is het stuk analyse. Het gaat om het verhaal achter de cijfers.”

4. Hoe ga je als gebiedsontwikkelaar aan de slag met data?

Data in gebiedsontwikkeling: denk groot en begin klein (23 oktober 2019)
Gebiedsontwikkeling kent een vrij traditioneel proces dat lineair is ingericht en vaak lang duurt. Is dit proces nog wel passend in een tijd waarin snel handelen op basis van real-time informatie heel gewoon is? En waarin steeds meer data aanwezig is die we relatief eenvoudig kunnen vergaren, analyseren én visualiseren? Marloes van Kleef (Over Morgen) en Judith van Rijswick (Brink) dragen twee methodes aan die tegenstrijdig lijken, maar beide uitgaan van grote doelen en kleine stappen.

‘Werk niet data-gedreven, maar data-ondersteund’ (16 augustus 2019)
Doordat het bij gebiedsontwikkeling draait om samenwerking tussen partijen en de afwegingen van belangen, is het proces uitermate geschikt voor het gebruik van (open) data. Het is hierbij echter van cruciaal belang om niet mee te gaan in de data-gedreven hype waar veel overheden zich in bevinden, betoogt open data-consultant Jochem van den Berg.

“Technisch kan bijna alles, maar willen we dat ook?” (26 juni 2019)
Wat is de potentie van data voor gebiedsontwikkeling? In hoeverre wordt die belofte al ingelost? En hoe versnellen we dat proces? Dat zijn de centrale vragen tijdens het rondetafelgesprek van de Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling op de vastgoedbeurs Provada, begin juni in Amsterdam. 

Doen we wel genoeg met big en open data? (29 mei 2019)
Zijn de inzet van big en open data vast onderdeel geworden van gebiedsontwikkeling? Inge Janse merkt er weinig van, maar hoopt dat hij ongelijk heeft.

Data-sharing en -partnering in gebiedsontwikkeling (13 november 2016)
Het combineren en uitwisselen van data van verschillende partijen (data sharing & - partnering) kan besluitvorming in gebiedsontwikkeling versnellen en verbeteren. Daarmee kunnen transactiekosten omlaag. Maar snelheid van besluitvorming en gezamenlijk handelingsperspectief van partijen blijkt ook juist voor economisch succesvolle gebieden een essentiële factor te zijn.

5. Welke gevaren zitten er vast aan de toepassing van data?

De volgende stap in de smart city: meebewegen op het ritme van de stad (13 januari 2021)
De smart city is langzaamaan gemeengoed geworden in gebiedsontwikkeling, maar nieuwe technologie staat alweer voor de deur. De vraag is wat al die moderne technieken betekenen voor het vormgeven en gebruik van de openbare ruimte in de stad.

Gezocht: standaarden voor smart cities in het post-coronatijdperk (25 juni 2020)
Digitale diensten in de stad zijn niet alleen een zegen, maar in potentie ook een vloek voor onze privacy en burgerrechten. Dat stelt data-adviseur Paul Strijp van de provincie Noord-Holland in een kritisch essay voor Binnenlands Bestuur. Hij stelt daarom twee standaarden voor, om zo overdadige passiviteit en privacyschendingen te voorkomen.

Datagedreven gebiedsontwikkeling? Vergeet dan de zachte data niet (1 april 2020)
Data, sensoren, indexen, dashboards: de mogelijkheden van data voor gebiedsontwikkeling zijn groot. Maar, stelt socioloog Linda Zuijderwijk, vergeet niet om ook de zachte data van een gebied te gebruiken. “Dit verhoogt de tevredenheid van gebiedsgebruikers, en ook van de gemeente en de ontwikkelaar.”

“Wij beschouwen data-analyses te snel als waarheden” (8 augustus 2019)
Architect Do Janne Vermeulen waarschuwt op Archined voor de schijnbare objectiviteit van data en het blind volgen van algoritmes. “Data-analyse is altijd een uitkomst van menselijk handelen, en daarom per definitie subjectief.”

Drie instrumenten om burgers te activeren bij stedelijke ontwikkeling (6 december 2018)
Via ‘data walks’, ‘data dialogues’ en de ‘data in the city game’ agendeert het Centre for BOLD Cities smart cities in het politieke debat. Zijn burgers zich voldoende bewust van het gebruik van hun gegevens? Erasmus-hoogleraar Liesbeth van Zoonen stelt dat maar weinig mensen weten wat er met hun gegevens gebeurt, ondanks de toenemende interesse in de slimheid van steden.