Woningbouwopgave

In Noord-Holland wordt al langer gestudeerd op verstedelijking langs bestaand spoor, nu pakken acht gemeenten in Zuid-Holland de handschoen ook op. Binnenstedelijke verdichting rondom stations en leren van elkaar.

Onderzoekers Wouter Jan Verheul en Fred Hobma analyseren hoe de woningmarkt in de afgelopen twintig jaar vast is gelopen. Daarbij maken zij duidelijk aan welke vier grote knoppen van het systeem gedraaid moet worden om doorbraken te forceren.

Erwin van der Krabben en Co Verdaas, beiden hoogleraar gebiedsontwikkeling, bieden de helpende hand om de ambitieuze woningbouwopgave van minister Hugo de Jonge ook daadwerkelijk te realiseren.

Verdichten betekent in Nederland al snel appartementen in hoogbouw. Maar wil je verantwoord verdichten, geef dan meer aandacht aan de voorkeuren van bewoners, stellen Ruben Visser (Over Morgen) en Joris Winters (Arcadis).

De nationale ruimtelijke ordening in Nederland is terug. Dat schrijft minister Hugo de Jonge in een brief aan de Eerste en Tweede Kamer. Het Rijk neemt de regie steviger in handen om de schaarse ruimte eerlijk te kunnen verdelen.

Op Funda staat een zwarte container op een grasveld in Almere die als sociale woning verkocht wordt aan investeerders. Columnist Wouter Veldhuis voorspelt dat dit niet de laatste uitwas is van de woningnood - als die al bestaat.

In Amsterdam moeten woningcorporaties met de pet rond voor bouwlocaties voor sociale woningbouw. Is daar een oplossing voor? Zeker: verplichte samenwerking tussen ontwikkelaars en corporaties.

De ambities zijn mooi, maar de hoe-vraag blijft nog onbeantwoord in de plannen van de minister van woningbouw en ruimtelijke ordening. Hoogleraar Co Verdaas geeft daarom drie adviezen voor Hugo de Jonge.

Het woningtekort bezweren? Bouw dan niet in het groen, maar renoveer naoorlogse wijken, zegt architectenbureau KAW. Experts als Friso de Zeeuw (“ridicule grootspraak”) en Riek Bakker (“kort door de bocht”) plaatsen hun vraagtekens.

Om bij nieuwbouwprojecten problemen met watertekorten of door hoosbuien te voorkomen, is het voor ontwikkelaars slim om samen met waterschappen van tevoren watervriendelijke en klimaatbestendige keuzes te maken.

Noord-Holland overweegt onorthodoxe maatregelen om de woningbouwproductie te versnellen en woningen betaalbaar te houden. Statenlid Wilma van Andel ziet niets in de verregaande bemoeienis van de provincie met de woningmarkt.

De crisis op de woningmarkt raakt steeds meer mensen en de roep om verandering wordt luider. Frans Soeterbroek snapt die geluiden, maar pleit ook voor veranderingen in het onderliggende systeem. “We komen er niet met een beroep op de Rijksoverheid.”

Ideeën over woningbouwversnelling zijn er genoeg. Maar hoe kan je die plannen uitvoeren zonder dat de hele sector wordt uitgeput? De Vereniging van Grondbedrijven en Fakton hebben zeven voorstellen om de uitdaging aan te gaan.

De woningbouwopgave is niet op te lossen door zomaar geld vrij te maken voor bouwprojecten, stelt PBL in een nieuw rapport. Wat wél werkt: betere samenwerking tussen gemeenten en markt, plus op zoek gaan naar meer vakmensen in de bouw en overheid.

De middeninkomens zijn de grootste verliezer op de woningmarkt in westerse steden. Dat blijkt uit een groot internationaal onderzoek van het Urban Land Institute (ULI). Het gebrek aan geschikte bouwgrond is de belangrijkste oorzaak.

De weilanden volbouwen om de woningcrisis te bezweren? Twee wetenschappers en een strateeg vinden dat van weinig realiteitszin getuigen. “De polder volbouwen is een 20e-eeuws antwoord op een 21e-eeuwse uitdaging.”

De kans is groot dat het nieuwe kabinet een minister van Ruimte krijgt. In een open brief aan die minister van Ruimte doet Koen Raats, expert gebiedsontwikkeling, zes suggesties om de woningbouw vlot te trekken.

Waar bouwen we de zo gewenste één miljoen woningen? Bouwen in de wei lijkt goedkoper maar daar staat een verlies aan natuurwaarde tegenover. VU-hoogleraar Hans Koster bekeek de situatie in Engeland en adviseert: bouw in de stad.

Nieuwe bouwplannen moeten goed worden ingepast in de omgeving, ook als ze klein zijn. Gemeenten moeten hiervoor kosten maken maar brengen ze vaak niet in rekening. Toch zijn er goede mogelijkheden voor een effectief kostenverhaal.

In het nieuwe coalitieakkoord komt een nieuw verstedelijkingsbeleid naar voren dat breekt met het beleid van voormalig minister Kajsa Ollongren. Emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw spitte daarvoor de budgettaire bijlage door.

Nieuw historisch onderzoek naar grondexploitaties laat zien dat complexe gebiedsontwikkelingen nauwelijks te realiseren zijn zonder steun van gemeenten en het Rijk.

Amsterdam komt met twee tijdelijke maatregelen om betaalbare woningbouw te stimuleren. Met tijdelijk korting op de grondprijs wil de stad het aantal sociale huurwoningen, middeldure huur en middeldure koopwoningen vergroten.

Met een subsidie van 290 miljoen euro wil het Rijk de realisatie van 27 woningbouwprojecten versnellen. Vooral het aantal betaalbare woningen moet hierdoor stijgen.

Voor de gewenste 900.000 woningen tot 2030 is een Rijkssubsidie van tussen de 10 en 17 miljard noodzakelijk. Zo niet, dan dreigen 345.000 huizen nooit gebouwd te worden. Die waarschuwing gaf minister Ollongren deze maand aan de Tweede Kamer.

Gemeenten willen meer geld, een minister en meer instrumenten van het Rijk om de woningbouw te versnellen, blijkt uit onderzoek van Stec Groep. Bemoeienis van het Rijk zitten ze minder op te wachten.

Meerdere spelers zijn betrokken bij de financiering van gebiedstransformaties. TU Delft-onderzoekers Erwin Heurkens en Tom Daamen bespreken hun kenmerken, (on)mogelijkheden en veranderingen in de financieringsrollen.

Gemeenten kiezen marktpartijen vaak op basis van plankwaliteit en grondbod. De laatste variabele staat onder druk door stijgende prijzen. Adviseur Maurice Schenk (Akro Consult) heeft 7 tips om beter met het grondbod om te gaan.

De druk op de Nederlandse woningmarkt is historisch hoog, maar door de schaarse ruimte ligt vertraging op de loer. Het ministerie van BZK en de RVO presenteren oplossingen om vertraging in de woningbouwopgave te voorkomen.

Hoe gaan we in de nieuwe economie spaarzaam om met energie en ruimte? Twee producten die steeds schaarser worden, onder meer door oprukkende datacentra. Agnes Franzen (strategisch adviseur SKG) pleit voor een eigentijdse 'vrekkenbenadering'.

De ruimte voor woningen, infrastructuur en industrie is in Nederland tussen 2013 en 2020 met 200 vierkante kilometer toegenomen. En dat gaat met name ten koste van landbouwgrond.

Gemeenten zonder eigen grond hebben in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, voldoende instrumenten om dralende ontwikkelaars tot bouwen aan te zetten. Dit stelt emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw op basis van recent onderzoek

Emiel Arends, ruimtelijk adviseur stadsontwikkeling, legt uit hoe in Rotterdam de relatie tussen hoogbouw en de menselijke maat wordt gelegd.

Volgens stedenbouwkundige Ton Schaap is het niet zozeer de vraag of er in Amsterdam meer woningen gebouwd moeten worden. Wel hoe dit op een aantrekkelijke manier kan.

In Nederland is er bijna geen (betaalbare) woning meer te vinden, terwijl het tekort blijft stijgen. Vooral het aanbod in de Randstad kookt droog. Dat en meer blijft uit de nieuwste Hittekaart van ontwikkelaar BPD.

De ruimtelijke ordening wordt steeds meer bepaald door klimaatverandering. Planoloog Peter Pelzer van Universiteit Utrecht stelt daarom voor om vaker aan tijdelijke gebiedsontwikkeling te doen.

De methode die het Rijk gebruikt om het woningtekort te bepalen, schiet op meerdere fronten tekort en zegt weinig over de werkelijke schaarste. Dat zegt Stefan Groot, woningmarkteconoom bij de Rabobank.

Volgens hoogleraar Erwin van der Krabben krijgt de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening een zware kluif aan de hoge nieuwbouwambities. Hij bespreekt de voors én tegens van vier mogelijke oplossingen om de grondmarkt te vernieuwen.

Volgens adviseur Theo Stauttener kan actief grondbeleid de betaalbaarheid van woningen alleen ten goede komen als gemeenten nieuwe instrumenten in handen krijgen om speculatie met grond te beperken. Hij doet daarvoor twee voorstellen.

De Woningbouwkaart geeft een overzicht van de huidige woningbouwplannen tot 2030. Er liggen nu plannen voor ruim 961.000 woningen voor heel Nederland.

Het Rijk is nog steeds van plan de regie in de ruimtelijke ordening stevig in handen te nemen. Een nationale grondbank moet het Rijk meer macht geven in de strijd om de ruimte, aldus onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van BZK.

Een enkel bouwproject in een diepe polder zorgt niet voor problemen, maar daar ongebreideld bouwen wel. Alex Hekman van Sweco bepleit daarom meer regie om rekening te houden met natuurlijke grenzen én de toekomst.

Voldoende woningen bouwen tot 2030 is volgens onderzoeker Jannes van Loon en adviseur Jos Feijtel niet mogelijk door uitsluitend binnen de stad te bouwen. Zij willen meer mogelijkheden om de woningnood ook buiten de stedelijke contouren op te lossen.

De vraag of lagere grondprijzen de woningbouw helpen versnellen wordt steeds vaker gesteld. Maar, zeggen experts opnieuw, die verantwoordelijkheid ligt niet bij de gemeenten. De Rijksoverheid heeft de (voornamelijk financiële) troeven in handen.

De woningnood verhelpen door meer bouwlocaties aan te wijzen? Hoogleraar Willem Korthals Altes rekent voor dat daar helemaal geen gebrek aan is, enkel aan de ontwikkeling van die gebieden. “Als je alle kanten op rent, kom je niet vooruit.”

Samen met betrokken steden en private partijen werken de ministeries van BZK en I&W aan de integrale ontwikkeling van veertien grootschalige woningbouwgebieden. In deze NOVI-gebieden is ruimte voor 600.000 woningen.

De druk op de woningmarkt blijft enorm en daarom schroeft het Rijk de plancapaciteit weer op, vooral in de Randstad. De vraag is alleen hoe partijen ervoor zorgen die tienduizenden extra woningen ook daadwerkelijk gebouwd gaan worden.

Binnenstedelijke verdichting is voor gemeenten een uitstekende mogelijkheid om maatschappelijke meerwaarde te realiseren. Planoloog Ramon Rodrigo (gemeente Rotterdam) onderzocht negen cases en benoemt de succesfactoren.

Columnist Hans-Hugo Smit ziet de klassieke tegenstelling tussen binnenstedelijk bouwen en ontwikkelen in de wei, verschuiven. Zijn devies: als we niet ontkomen aan bouwen buiten de stad, dan wel graag ‘buitengewoon stedelijk’.

Uit onderzoek van ING blijkt dat clustering van ouderenwoningen nodig is om de woningmarkt te ontlasten. Alleen is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Geschikte grond ontbreekt, gemeenten werken te weinig mee en de kosten zijn te hoog.

Door de toenemende druk op de woningmarkt worden plannen om een nieuwe stad uit de grond te stampen steeds aantrekkelijker. Toch adviseert Alain Bertaud, voormalig stedenbouwkundige bij de Wereldbank, landen als Nederland om die stap niet te zetten.

Volgens adviseur Geurt Keers en emeritus hoogleraar Friso de Zeeuw is het bouwen van appartementen voor senioren niet de oplossing voor de wooncrisis. In hun analyse leggen zij uit waarom juist meer eengezinswoningen gebouwd moeten worden.

In Nederland lopen bewoners met collaboratieve woonwensen dikwijls tegen hetzelfde obstakel aan: het geld. Toch blijkt tijdens een seminar van het project Together! dat een doorbraak voor financiering nabij is.

Transformeren of toch liever nieuw bouwen? VORM ontwikkelde het Transformatiedashboard, een tool die inzichtelijk maakt of en in welke mate het transformeren van gebouwen duurzamer is dan slopen en nieuw bouwen.

De woningnood is ook in Gelderland hoog. Een belangrijke rol in de zoektocht naar woonruimte is weggelegd voor collectieve wooninitiatieven. Ecodorp Zuiderveld is het meest recente voorbeeld van hoe Gelderland werkt aan een diverser woningaanbod.

Tijdelijke woningen zijn een geschikt instrument om het woningtekort op te lossen, blijkt uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving. Ruimte genoeg, alleen is de vraag onder welke voorwaarden de overheid grond wil inzetten voor flexwonen.

Volgens hoogleraar Peter Boelhouwer moet de woningbouwproductie fors omhoog. Om de grote vraag naar betaalbare woningen te lenigen moeten gemeenten op korte termijn inzetten op de bouw van tijdelijke woningen.

Flexwonen wordt steeds vaker genoemd als één van de oplossingen om het woningtekort in Nederland op te lossen, maar door bezwaren van omwonenden blijven er nauwelijks geschikte locaties voor de tijdelijke woningen over.

Het gevecht om de ruimte wordt in Nederland steeds heftiger, terwijl er de komende tien jaar nog 1 miljoen woningen bij moeten komen. Hoogbouw lijkt de ideale oplossing, maar daar zijn niet alle professionals het mee eens.

Vakantieparken die geen recreatieve functie meer hebben moeten vanwege de woningnood omgevormd kunnen worden tot woonwijk. Dat bepleiten (emeritus) hoogleraren Hugo Priemus en Peter Boelhouwer.